Za istraživanja nam fale tehnologija i timovi naučnika

Ministarka nauke Sanja Damjanović kazala je u intervjuu za „Dan” da je posljednjih 10 godina napravljen pomak u razvoju nauke, ali da su ulaganja države ispod nivoa razvijenih evropskih zemalja i da nedostaju skupe tehnologije, oprema i naučni timovi.

Damjanović ističe da postoji još mnogo prostora da se prepoznatljivost i učinak crnogorskih naučnika vrjednuju u svijetu. Ona navodi da je za nauku i istraživanje u ovoj godini opredijeljeno iz budžeta oko 3.000.000 eura, što je na prošlogodišnjem nivou.

Na pitanje kako ocjenjuje stanje u nauci nakon preuzimanja te funkcije, ministarka Damjanović je kazala da je od formiranja tog resora 2010. godine primjetno postojanje pozitivnog trenda i kontinuiranog povećanja finansijskih sredstava koja se opredjeljuju za naučna istraživanja.

„Sredstva opredijeljena za nauku u Crnoj Gori još uvijek su ispod adekvatnog nivoa ulaganja, ako pravimo paralelu sa evropskim zemljama sa razvijenom istraživačkom i naučnom djelatnošću. Pozitivno je što se Crna Gora ubrzano usvaja i prilagođava pravnoj tekovini EU, koja se odnosi na organizaciju naučnoistraživačkog rada, uređenje naučnih institucija i efikasniju integraciju u evropski istraživački prostor. Tokom posljednje decenije uslovi za razvoj nauke u Crnoj Gori su konstantno unapređivani, posebno kroz veći broj zaključenih ugovora koji omogućavaju pristup inostranim programima finansiranja, kao što je EU okvirni program Horizont 2020. Postoji još mnogo prostora i mogućnosti da se kvalitet i svjetska vidljivost, prepoznatljivost i priznatost naše nauke poboljšaju i unaprijede“,  ističe Sanja Damjanović, koja je na ovu funkciju stupila prije tri mjeseca.

Kaže da su za razvoj nauke kod nas potrebna savremena istraživanja, napredna tehnologija i oprema, kao i veći broj naučnika.

„Potrebno je formirati veće istraživačke timove. To je moguće ostvariti isključivo zajedničkim djelovanjem i objedinjavanjem resursa više zemalja, kako finansijskih, tako i ljudskih. Dobar primjer predstavljaju razvijene zemlje koje određena istraživanja sprovode u okviru međunarodnih kolaboracija. Za zemlje u razvoju, koje raspolažu manjim resursima, takva mogućnost predstavlja najefikasnije i najbolje rješenje. To bi omogućilo pristup multimilionskim projektima bez ulaganja značajnih sredstava u sopstvenu naučnu infrastrukturu i opremu. Tako bi se naša manja investicija vrlo brzo značajno uvećala“, kaže ona.

Što se tiče budžeta opredijeljenog za nauku, objašnjava Damjanović, neophodno je nastaviti porast ulaganja u istraživanje, razvoj i inovacije kako bi se Crna Gora približila nivou koji odgovara evropskom istraživačkom prostoru.

„Uz dobru organizaciju i optimalnu raspodjelu sadašnjih sredstava iz budžeta, naši naučnici mogu biti uključeni u međunarodne kolaboracije u okviru renomiranih naučnih institucija. Naši naučnici bi na taj način imali pristup najsavremenijoj tehnologiji i vrhunskim projektima, što bi doprinijelo i povećanju njihove referentnosti, ali i konkurentnosti pri apliciranju za EU grantove“, ističe Damjanović.

Na pitanje kako gleda na INVO projekat „Uspostavljanje konkurentnog okruženja za istraživanje”, kazala je da se sa njim finansiraju, između ostalog, Centar izvrsnosti u bioinformatici BIO-ICT i osam istraživačkih grantova.

„Cilj je podizanje kvaliteta istraživanja i inovacija kroz povezivanje naučnih ustanova i privrednih subjekata. Planirano je povećanje primjene i upotrebe najsavremenijih ICT tehnologija u oblastima održive poljoprivrede, monitoringa usjeva, ekosistema voda/mora i šuma, razvoja tehnika za kontrolu i smanjenje zagađenja vazduha, analize i standardizacije prehrambenih proizvoda, kontrole kvaliteta zemljišta i unapređivanja javnog zdravstvenog sistema“, navodi Damjanović.

Ministarka nauke kaže da je Vlada za nauku u ovoj godini izdvojila tri miliona eura.

„Dio sredstava biće opredijeljen za članarinu i učešće u EU okvirnom programu Horizont 2020, čime su otvorena vrata za kvalitetne projekte iz svih oblasti nauke, kako prirodnih tako i društvenih, da konkurišu za značajna materijalna sredstva. Izdvajanja za nauku su u okviru budžetskih mogućnosti i svakako da je poželjno da budu što je moguće veća. Ministarstvo nauke će se truditi da se dodijeljena sredstva optimalno iskoriste i usmjere“, poručuje Damjanović.

Slaba saradnja sa privredom

Damjanović ističe da je veza između nauke i privrede u Crnoj Gori još uvijek veoma slaba.

„Ulaganja koja bi omogućila neophodnu tehnologiju, spregu između istraživanja i privrede, povezivanje znanja, istraživanja i inovacija, a koja bi dovela do ostvarivanja konkretne ekonomske dobiti u dugoročnom smislu, bila bi isplativa“, rekla je Damjanović.

Omogućila saradnju sa CERN-om

Damjanović ističe nije imala formalizovanu saradnju sa svojom državom dok je radila u prestižnim istraživačkim institucijama.

„Gotovo dvije decenije radila sam u veoma respektabilnim naučnim institucijama, „Ruprecht-Karl” Univerzitet Heidelberg, CERN, GSI-FAIR, ali kao pojedinac, bez formalizovane saradnje sa Crnom Gorom. Ipak, kroz moj angažman Crna Gora je uvedena u bazu podataka ovih institucija. Kao primjer navodim da sam 2007. godine inicirala potpisivanje ugovora o saradnji između CERN-a i Crne Gore“, rekla je Damjanović.

Priznati fizičar

Ministarka Damjanović u svojoj biografiji ima zavidno međunarodno iskustvo i bavi se istraživanjima u fizici. Poslije završetka gimnazije u Nikšiću, Damjanović je završila osnovne i master studije na Fizičkom fakultetu u Beogradu sa prosječnom ocjenom 9,83. Damjanović je 20 godina provela na inostranim naučnim institucijama, počev od Univerziteta Rupreht-Karl u Hajdelbergu, gdje je doktorirala 2002. godine. Damjanović je jedna od 7.000 fizičara u svijetu specijalizovanih za elementarne čestice. Prepoznata je kao naučnica CERN-a, gdje je držala zapažena predavanja i seminare. U aprilu 2006. uslijedila je nagrada u vidu trogodišnjih postdoktorskih studija, čime je postala jedini stručnjak iz Crne Gore ikada zaposlen u prestižnoj laboratoriji.